Pijpwerk Fincke-orgels nog aan te treffen

'Als we (de artistieke gemeenschap) het over de orgels hebben die Bach heeft gekeurd gaat het meestal over het Wender-orgel in de Neue Kirche te Arnstadt, het Wender-orgel van de Kirche Divi Blasii te Mühlhausen en het imposante Hildebrandt-orgel van de Wenzelskirche te Naumburg, al dan niet in één adem genoemd met het Hildebrandt-orgel te Sangerhausen. Orgelbouwer Trost kan in het rijtje niet ontbreken vanwege zijn bouw van het orgel voor de Schlosskirche te Altenburg.

Maar over orgelbouwers als Scheibe, Fincke of Trebs horen we over het algemeen niet of nauwelijks. Dit komt temeer doordat Christoph Wolff & Markus Zepf in Die Orgeln J.S. Bachs - ein Handbuch (2006) (in dit bekende werk zijn alle orgels waar Johann Sebastian Bach aan verbonden was gedocumenteerd, de orgels die hij naar alle waarschijnlijkheid heeft bespeeld worden eveneens opgenomen) zich niet richten op het overige werk van de orgelbouwers waarom Bach heeft gewerkt. In dit kader was het voor mij de opdracht uitgebreider onderzoek te doen naar de instrumenten van de orgelbouwers waar Bach mee heeft samengewerkt en deze orgels, met name qua dispositie, te analyseren en te vergelijken. Uiteindelijk kwam ik bij een enorme werklijst van orgelbouwer Fincke uit, die in de Bach-tijd in vnl. Gera werkzaam was. Omdat door de grote stadbrand in 1780 Gera totaal is verwoest is er van de door Bach gekeurde Fincke-orgels niets over. Juist deze orgels waren qua dispositie zeer interessant maar hebben nu eenmaal in de discussie omtrent het Bach-orgel nooit een rol kunnen spelen. Ik vond bij Jocob Adlung een aantal disposities van orgels die merendeels niet meer bestaan. Ook via internetsites en met hulp van een aantal collegae in Thüringen, kwam ik erachter dat er nog Fincke-orgels bestaan. De volgende stap in het onderzoek is dan: een bezoek brengen aan het orgel, maar dat valt niet altijd mee. Het aantal kerken in kleine dorpjes binnen bijv. het Thüringer woud, dat nog geen website of contactgegevens op internet heeft staan is groot. Soms is het niet anders dan 'gewoon' bij een kerk of pastorie aan kloppen. Ik kwam er vorig jaar zomer achter dat in Vierzehnheiligen, een dorpje bij Jena, een orgel staat dat aanvankelijk door Fincke is gebouwd. Met geen mogelijkheid kreeg ik contact met iemand van de kerk dus was ik gedwongen weer 'aan te kloppen.' Mijn man Henco de Berg, zoals ws. bekend ook organist, had een concert gegeven in Oederan en een dag daarna moesten we in Gräfenhain zijn voor het volgende concert. We hadden besloten in de ochtend richting Thüringen te rijden om op tijd bij het Thielemann-orgel te zijn, er moest immers nog ingespeeld worden... (studie hadden we tijdens de heenreis al gepland). En dan op zoek naar Vierzehnheiligen. Zoals zo vaak, we kregen eenmaal in Jena geen grip meer op de tom-tom. Gelukkig was bij een tankstation een aardige man die bereid was ons voor te rijden (was toch nog 7 km.). En dan maar hopen dat er iemand is... Wat blijkt? De kerk stond open, de kastdeurtjes van het orgel stonden open en de motor was aan, alleen er speelde niemand, er was wel een kosteres. Het was monumentendag, vandaar dat de kerk open was en we terecht konden. In hele korte tijd hebben we het Fincke-orgel(tje) leren kennen en het was wondelijk mooi. Komend jaar hoop ik meer orgels van Fincke te bespelen. Orgelbouwer Fincke, die samen met Bach werkte, verdiend meer aandacht dan tot nu toe gegeven is.'

Jolanda